3DAXXVII
Pœnitentia est tristitia concomitante idea alicujus facti quod nos ex libero mentis decreto fecisse credimus.
Het Berou is een droef heit, van het denkbeelt van enig bedrijf verzelt, 't welk wy geloven uit een vrijwillig besluit van de ziel gedaan te hebben.
Repentance is pain accompanied by the idea of some action, which we believe we have performed by the free decision of our mind.
No explicitly cited ancestors.
Horum affectuum causas ostendimus in scholio propositionis 51 hujus et propositionibus 53, 54 et 55 hujus ejusque scholio. De libero autem mentis decreto vide scholium propositionis 35 partis II. Sed hic præterea notandum venit mirum non esse quod omnes omnino actus qui ex consuetudine pravi vocantur, sequatur tristitia et illos qui recti dicuntur, lætitia. Nam hoc ab educatione potissimum pendere facile ex supra dictis intelligimus. Parentes nimirum illos exprobrando liberosque propter eosdem sæpe objurgando, hos contra suadendo et laudando effecerunt ut tristitiæ commotiones illis, lætitiæ vero his jungerentur. Quod ipsa etiam experientia comprobatur. Nam consuetudo et religio non est omnibus eadem sed contra quæ apud alios sacra, apud alios profana et quæ apud alios honesta, apud alios turpia sunt. Prout igitur unusquisque educatus est, ita facti alicujus pœnitet vel eodem gloriatur.
In het Byvoegsel van d'eenënvijftigste Voorstelling, en in de drieënvijftigste, vierënvijftigste en vijfënvijftigste Voorstelling, en in der zelfder Byvoegsel in dit deel hebben wy d'oorzaken dezer hartstochten getoont. Voorts, wat het vrijwillig besluit der ziel aangaat, bezie daar af het Byvoegsel van de vijfëndartigste Voorstelling in het tweede deel. Maar hier staat wijder t'aanmerken, dat het geen wonder is dat gantschelijk op alle werken, die uitgewoonte quaat genoemt worden, droefheit, en op de genen, die men goed en oprecht noemt, blijschap volgt: want wy konnen uit het voorgaande lichtelijk verstaan, dat dit voornamelijk van d' opvoeding af hangt; dewijl onze ouders, met d'eersten te verwijten, en hun kinderen dikwijls daar over te bekijven, en in tegendeel met de lesten aan te raden, en aan te prijzen, te weeg gebracht hebben, dat d' ontroerenissen van droef heit zich by d' eersten, en die van blijschap zich by de lesten hebben gevoegt. Dit zelfde word ook door d'ervarentheit bevestigt: want de menschen hebben niet alle een zelfde gewoonte en godsdienst. In tegendeel, de dingen, die by sommigen heilig zijn, worden by anderen onheilig, en de genen, die by sommigen eerlijk zijn, by anderen voor schandelijk gehouden. Dieshalven, naar dat yder opgevoed is, daar naar heeft hy berou van enig bedrijf, of roemt daar op.
The causes of these emotions we have set forth in III. li. note, and in III. liii., liv., lv. and note. Concerning the free decision of the mind see II. xxxv. note. This is perhaps the place to call attention to the fact, that it is nothing wonderful that all those actions, which are commonly called wrong, are followed by pain, and all those, which are called right, are followed by pleasure. We can easily gather from what has been said, that this depends in great measure on education. Parents, by reprobating the former class of actions, and by frequently chiding their children because of them, and also by persuading to and praising the latter class, have brought it about, that the former should be associated with pain and the latter with pleasure. This is confirmed by experience. For custom and religion are not the same among all men, but that which some consider sacred others consider profane, and what some consider honourable others consider disgraceful. According as each man has been educated, he feels repentance for a given action or glories therein.
No explicitly cited descendants.